Vri’je naosie
De kastdaegen van 2015 verleupen uutzunderlik waarm. En doe begon 2016. Iezel spiegelde iniens oons laandschop. Et was inienend snotteglad bi’j ’t pad. Bi’j oons weren de schoelekiender an et scheuvelen op ‘e straote en dat hadde ik nog nooit eerder mitmaekt. Zomar kregen meensken vri’j van heur baos deur kode rood. Twie daegen iezel en et hiele eupenbaore leven staot iniens stille. We kommen omme in de vri’je tied. Tied om de kraante (en die wodde gelokkig nog wel rondbrocht) van veur tot aachter te lezen. Et liekt wel of de netuur oons disse ongemakken mit zin geven het om oons stressvolle bestaon een schoffien rust te geven. In de kraante vun ik twie stokkies mit de naeme Stellingwarf as kop: “Fouten in Stellingwerver wapen en vlag” van de stichting De Grijpvogel mit foto van de alpinodregende Frans Wuijts uut Ni’jeberkoop en een dag laeter ston in de kraante: “Stellingwerven met de rug naar het Friese”. Buro Rijnconsult het uutzocht dat Weststellingwarf niet richt is op Frieslaand. De inwoners zollen volgens et onderzuuk meer naor et zuden kieken. Uutgaon en winkelen zollen ze liever in Stienwiek doen. Veur 1504 weren de Stellingwarven een Vri’je Naosie mit heur eigen bestuursvorm en daornao wodden ze een onderdiel van Frieslaand. De Saksische tael nemt volgens de onderzukers een belangriek plak in. Mar is dat wel zo? Hoe goed de Schrieversronte ok zien best doet om de tael en kultuur levendig te holen, aj’ in Wolvege of Oosterwoolde in de winkels kommen, is et allegeer Hollaans praot. Et Stellingwarfs wodt niet meer mit “trots” spreuken en beleefd. Toch zal de tael eigen moeten wezen mit oons gebied. Et zal oons mittelkaaander moeten verbienen. D’r is nao publikaosie van dit onderzuuk deur pattie meensken een miening geven. In Oost was men op et gemientehuus niet iens zo bliede mit wat in West gebeurde. Ze stoken de boel daor op, wodde d’r zegd. Mar ja, in Oost schient nog wel wat geld te zitten bi’j de gemiente. Mar in feberwaori het de Raod in West spreuken: De Raod stuurt daor an op een herindieling mit of zonder de gemiente Heerenveen, Opsterlaand en Ooststellingwarf en ze kieken niet meer naor et zuden. Mar ik dochte: zudenwiend geft altied meer waarmte as noordenwiend. Die vuult altied nogal koold en kil an. De Schrieversronte geft ok an dat et gien kwaod kan om over de provinciegreens henne te kieken.
Mar ik krege een droombield: Ien vri’je naosie! Niet zo groot as wat in 1980 beproat is deur Oene, Karst, Henk en Harrie. Die hadden in Berkoop de Vri’je Naosie Stellingwarf opricht. Ze wollen ofscheiding van Frieslaand en een ni’je perveensie Stellingwarf. Et gebied zol bestaon uut Oost- en Weststellingwarf, Stienwiek, Brederwiede, Haovelte, Dwingeloo, Vledder, Diever en Smilde. In dit gebied wodde liekegoed dezelde Saksische streektael praot. Ien van de redenen was ok dat we niet meer plaogd zollen wodden mit et verplichte Fries. Anno now: Kuwwe dat plan van die mannen uut 1980 niet weer een betien ofstoffen en bi’j-vielen? Een vri’je naosie mit op schoele et verplichte vak Stellingwarfs. Mit een eigen wao-pen en vlagge! Dan hebben we Frans Wuijts ok hulpen, de foute Stellingwarver waopens kun dan geliek opruumd wodden. Mar et zal wel bi’j een droom blieven.
Jan van Mackem