Elsloo – Een goedgevulde zaal ’t Anker in Elsloo raakte zaterdag op de hoogte hoe het landschap in Zuidoost-Friesland er vóór de veenontginning uitzag.

En hoe de bewoners in het gebied van Lende en Kuunder hun plek er ná vonden. In de historische reeks ‘Elsloo ter tafel’ lichtte landschapshistoricus Dennis Worst hen in.
De onderzoeker bij de Fryske Akademy in Leeuwarden, bracht als gastspreker in zijn eigen woonplaats een bijzonder-, levendige- en  interessante lezing verrijkt met videobeelden.
Worst doet gericht onderzoek naar de grootschalige agrarische veenontwikkeling in het gebied en probeert het verre verleden in kaart te brengen. Een gebied dat voor een groot deel bedekt is met zand, maar vroeger de uitlopers van de gemeenschappelijke benedenloop van de Lende en de Kuunder, de hoge zandkoppen en essen en veel veen en water kende.
Naast het archeologisch en historisch onderzoek, het bestuderen van tal van bodem-, geologische- en hoogte kaarten geeft hij zijn ogen goed de kost bij het aanschouwen van zijn speurtochten door het landschap en doet hij bij het veldwerk onderzoek ter plekke middels grondboringen om zo de bodemopbouw vast te stellen.

Zo heeft hij getracht het landschap te reconstrueren.
Door het wroeten in het verleden zou de dieper ingesneden oerkuunder best een afwatering geweest kunnen zijn van het Grootdiep, Kleindiep en Boventjonger  die via Oosterwolde, De Harken, Veneburen, langs de Stobbepoel en Tronde naar de Lende zijn weg vond. De oorsprong van de Lende is volgens Worst niet, zoals wordt aangenomen, in het veel hoger gelegen Tronde.

Het Lendedal en haar omgeving had een grote aantrekkingskracht op de eerste bewoners. Al in de volle middeleeuwen werden grootschalige ontginningsactiviteiten ontplooid waardoor de uitgestrekte veenmoerassen in enkele decennia tijd gekoloniseerd raakten. Het is in deze periode waarin de contouren van het huidige Lendedal zijn vorm gegeven.
De waterloop tussen Elsloo en Boyl op de grens van Oost- en Weststellingwerf, De Volle Riete, die tussen de dekzandruggen van het buurtschappen Zuidhorn onder Elsloo en Rijsberkampen-Boekelte onder Boyl loopt, kan vroeger wel eens van invloed zijn geweest op de vestiging van het eerste Elsloo. Het verkavelingspatroon van Elsloo laat volgens Worst duidelijk zien dat de afwatering van het oostelijk veengebied richting de haaks op het riviertje van de Lende loopt.
De lijn tussen het buurtschap Zuidhorn onder Elsloo, de zogenoemde Kerkebos aan de Donkereweg en de kruizing Donkereweg –De Riete zijn in dit oog punt interessante- en hoeger gelegen zandkoppen in het landschap dat daar de oude voorlopers van Elsloo zich hadden gevestigd . Het dorp Elsloo lag dus volgens de onderzoeker veel westelijker. Doordat die steeds meer het uitgebreide veengebied ontgonnen en steeds meer in gebruik namen, is Elsloo daar komen te liggen waar het nu ligt. Een uniek gebied Friesland met de agrarische veenontwikkelingen en Esgehuchten in de directe omgeving.

In deze boeiende- en inspirerende presentatie werd er door de jonge onderzoeker veel aandacht besteedt aan de vele facetten rond de ontstaansgeschiedenis van het lokale landschap in Zuidoost-Friesland, maar zoomde hij middels een reconstructie van het geheel ook regelmatig in op de bewoningsgeschiedenis van Elsloo en haar buurtschap Tronde dat op de hoger gelegen essen ligt en stellig is aan te nemen ouder is dan het naastgelegen Elsloo.

Tekst: Stellingwerf, Foto: Lenus van der Broek